Nef’î’nin “rûzgâr” redifli kasidesi

شکر کیم بی منت وبی اضطرابی روزکار

عزت و رفعتله اولدم کامیابی روزکار

Şükr kim bî-mihnet ü bî ıztırâb-ı rûzgâr

İzzet ü rif’atle oldum kâm-yâb-ı rûzgâr

“Allah’a şükür olsun ki düyaya minnet etmeden ve dünyanın ızdırabını çekmeden izzet ve rif’atle hayattan muradımı aldım.”

 

بختی خوابی آلودی بیدار ایتدی کویا خوابدن

نالۀ دولابی چرخ اسیابی روزکار

 Bahtı hâb-âlûdu bîdâr etti gûyâ h’âbdan

Nâle-i dolâb-ı çarh-ı âsyâb-ı rûzgâr

“Güya dünya değirmeninin çarhının iniltisi uyuyan talihi uykudan uyandırdı.”

 

طالعمده بخت اویاندی خوابه واردی یا مکر

غمزۀ پر فیتنۀ نادیده خوابی روزکار

Tali’mde baht uyandı h’âba ardı yâ meger

Gamze-i pür-fitne-i nâdîde-hâb-ı rûzgâr

 “Ya talimden baht uyandı. Yahut da dünyanın fitne dolu uyumayan yan bakışı uyudu.”

 

ايتدى جمله چكديكم جورك تﻻفيسن قضا

كترى دلدن يار ظلم بيحسابى روزكار

İdeli cümle çekdiğim cevrin telâfisin kazâ

Gitdi dilden yâd-ı zulm-ı bi-hisâb-ı rûzgâr

 “Kaza çektiğim bütün eziyetleri telafi etdi. Dünyanın hesapsız zulmünü hatırlamaz oldum.”

 

كيتدى اول دملر كه ايلردى پريشان خاطرم

بر يكا غم بر يكا قهر وعذابى روزكار

 Gitti ol demler ki eylerdi perîşân hatırım

Bir yana gam bir yana bahr u azâb-ı rûzgâr

 “O zamanlar hatırımı perişan eylerdi ki bir yana keder bir yana üzülme ve azap rüzgarı gitdi.”

 

كلدى او دملر كه اوله خدمتمده در ميان

پيك همت كيبى دامان شتاب روزكار

 Geldi o demler ki ola hidmetinde der-meyân

Peyk-i himmet gibi dâmân-ı şitâb-ı rûzgâr

“O zamanlar ki hizmetin arasından geldi dünya kışın etekleri gibi çaba olanları ola.”

 

لطف حقدر بو عنايت يوخسه مانعدر بوكا

مقتضاى حكم دورنا صواب روزكار

 Lutf-ı hakdır bu inâyet yohsa mâni’dir buna

Muktazâ-yı hükm-i devr-i nâ sevâb-ı rûzgâr

 “Dünyanın iyiliksiz dönme hükmünün muktezası ve iyiliği haktır bu iyilik yoksa buna engeldir.”

 

 شكرى تكرار ايلمك واجب دكلمى دم به دم

كورمدم زيرا بو كونه انقﻻب روزكار

 Şükrü tekrâr eylemek vâcib değimli dem-be-dem

Görmedim zîrâ bu gûne inkilâb-ı  rûzgâr

 “Zaman zaman teşekkürü tekrar etmek gerekli değil midir çünkü dünyanın değişimini bu biçimde görmedim.”

 

روزكار دونه بن ناز ايلرم شمدنكيرو

بكا تأسير ايلمز ناز و عتاب روزكار

 Rûzgâr-ı dûna ben nâz eylerim şimdengeri

Bana te’sir eylemez nâz u itâb-ı  rûzgâr

 “Şimden geri aşağıya dünyayı ben naz eylerim bana dünyanın azarlaması ve nazı etki etmez.”

 

سرتسر عالمده شمدى وار اسه آنجق بنم

ارتفاع شان ايله صاحبنصابه روزكار

 Ser-te-ser âlemde şimdi vâr ise ancak benim.

İrtifâ-ı şân ile sâhib- nisâb-ı rûzgâr

 “Dünyanın sermaye sahibi ile şöhrete yükselen varsa baştan başa ancak benim.”

 

بوندن اعﻻ رفعت اواور مى كيم اولدم سايه وار

چهره فرساى خاكپاى جم جناب روزكار

 Bundan a’lâ rif’at olur mu kim oldum sâye var

Çehre fersâ-yı hâk-pây-ı cem-cenâb-ı rûzgâr

 “Bundan daha yüksek Rıfat olur mu ki gölge gibi dünyanın hazretinin toplanması. Toprak altında kulaç yüzü oldum.”

 

 اولكى ايتمش نقش القابينى رسام قدر

زينت طاق و رواق نوه قباب روزكار

 Ol ki etmiş nakş-ı elkâbını ressâm-ı kader

Ziynet-i tâk u revâk-ı nûh-ı kıbâb-ı rûzgâr

 “Dünyanın kubbeterinin çardağı ve kemerinin sözü ilahi ressamın duvar resmi ki o çizmiş.”

 

اولكى برق جوهر شمشير عالمتابيدر

نور بخش آفتاب و ماهتاب روزكار

 Ol ki berk-i cevher-i şemşir-i âlem- tâbıdır

Nûr- bahş-ı âftâb u mâhtâb-ı rûzgâr

“O ki tabiat aleminin kılıç cevherinin şimşeği dünyanın mehtabı ve güneşi bağışlayan ışıktır.”

 

اول شهنشاه معظم كيم آكا تعظيم ايله

بويلهدر داءم خطا مستطاب روزكار

 Ol şehenşâh-ı mu’azzam kim ana ta’zim ile

Böyledir dâ’im hıtâb-ı müstehab-ı rûzgâr

 “O şahlar şahının azametli ana tarzı ile ki dünyanın gönül alan güneşinin konuşması sürekli böyledir.”

 

قهرمان جم خشم صاحب قران محتشم

زبدۀ شاهان عالم انتخاب روزكار

 Kahramân-ı cem haşem sâhib kırân-ı muhteşem

Zübde-i şâhân-ı âlem intihâb-ı rûzgâr

 “Maliyet toplantısının kahramanı görkemli yakınlaşmanın sahibi dünyanın seçilmesi; evrenin büyüklüğü ve özüdür.”

 

كامكار هفت كشور پادىشاه بحروبر

داد كستر داور دولت مأب روزكار

 Kâm-kâr-ı heft-kişver pâdişâh-ı bahr ü berr

Dâd güster dâver-i devlet me’âb-ı rûzgâr

 “Deniz ve toprak padişahi; ülkenin yedi iş arzusu; dünyanın sığınma yeri; devletin yargıcını ve adaletini gösterir.”

 

شهريار سهنشاه ظل خراى مستعام

قطب دوران مهرئ بى ارتياب روزكار

 Şehriyâr-ı sennişâh zıll-ı hudâ-yı müste’am

Kutb-ı devrân Mehdî-i bî-irtiyâb-ı rûzgâr

 “Şahlar sahı şah hükümdar olmak Allah’ın gölgesini; dünyanın irtisabsız beşiği zamadenin kutbudur.”

 

شبچراغ دودمان سلطنت سلطان مراد

شمع جمع بزم عالم آفتاب روزكار

 Şeb çerâğ-ı dûdmân-ı saltanat sultân Murâd

Şem’i cem’i bezm-i âlem âftab-ı rûzgâr

 “Dünya güneşinin alemi; eğlence meclisinin toplanma mumu; sultan muradın saltanatının soyu kandil gecesidir.”

 

خسرو زيشان كى خيل و عسكرينك هر برى

اردشير و بهمن و افراسياب روزكار

 Husrev-i zî-şân ki hayl-i askerinin her biri

Erdşîr ü Behmen ü efrâsyâb-ı  rûzgâr

 “Şerefli Hüsrev’in askerlerinin at sürüsünün her biri ki; dünyanın” efresiyabi bahmani ve yeryüzünün aslanıdır”

 

امرينه رام ايتدى هپ كردنكشان علمى

شمدى دولتله اودر مالك رقاب روزكار

 Emrine râm etdi hep gerden-keşân-ı âlemi

Şimdi devletle odur mâlik rikâb-ı rûzgâr

 “Alemin bir çeşit baş örtüsü boyunlugu hep emrine itaat etti dünyanın üzengi sahibi şimdi devletle odur.”

 

تازه رونق ويردى عدلى كار كاه عالمه

اولدى يينه منتظم حال خراب روزكار

 Tâze revnâk verdi adli kârgâh-ı âleme

Oldu yine muntazam hâl-i harâb-ı rûzgâr

 “Alemin iş yerinin adaleti; genç parlaklık verdi. Dünyanın harap durumu yine düzenli iltizamli oldu.

 

دين دولت بويله رونقمى بولوردى اولمسه

رشح كلك برق تيغى آب و تاب روزكار

 Din ü devlet böyle revnak mı bulurdu olmasa

Reşh-i kilk ü berk-ı tîğı âb u tâb-ı rûzgâr

“Din ve devlet böyle parlak mi olurdu dünyanın tabiatı ve suyu kılıcın şimşeği ve kamış kaleminin başı (ucu) olmasa.”

 

رشتۀ عدليله كر بند ايتمسه شيرازه سن

تار ماز اولوردى اجزاى كتاب روزكار

 Rişte-i adliyle ger bend etmese şîrâzesin

Târ u mâr olurdu eczâ-yı kitâb-ı rûzgâr

“Kitap sırtındaki kumaş şerit adaletin riştesi eğer bağ olmasa dünyanın kitabının parçaları saç teli ve yılan olurdu.”

 

عهد عدلى عالمه فصل بهار خوشدلى

دور لطفى دهره ايام شباب روزكار

 Ahd-i adl-i âleme fasl-ı bahâr-ı hoş-dili

Devr-i lütfu dehre eyyâm-ı şebâb-ı rûzgâr

 “Gönül hoşluğunun baharının mevsimi dünyanın adaletinin İncil kitabı ve ekleri dünyanın gecelerinin günleri materyalist iyiliğin dunmesidir.”

 

خوف شمشيرى جهانه ياد مرك ناكهان

فيضى جودى كاﺌناته فتح باب روزكار

 Havf-i şemşîr-i cihâna yâd-ı merg-i nâ-gehân

Feyz-i cûdu kâ’inâta feth-i bâb-ı rûzgâr

 “Alemin kılıcının korkusu; bazılarının ölümünün hatırlatılması dünyanın kapısının fethi kainatın cömert bolluğudur.”

 

چشم بخت ﻻ ينامى پاسبان شرق و غروب

دست قهر اقتدارى پنچه تاب روزكار

 Çeşm-i baht-ı lâ-yenâmı pâsbân-ı şark u garb

Dest-i kahr-ı iktidârı pençe tâb-ı rûzgâr

 “Doğu ve batının gece bekçisi yenamın sancısının gözü yoktur. Dünyanın tabiatı pencenin güçlülük kudretinin çok üzülme elidir.”

 

بويله سر كردان اولوب دور ايلمزدى عالمى

اولسه خاك در كهينه انتساب روزكار

 Böyle ser-gerdân olup devr eylemezdi âlemi

Olsa hâk-i dergehine intisâb-ı rûzgâr

 “Böyle dünyanın üstü olup evrenin dönmesi eylemezdi. Dünyama yere bağlanma dergahının toprağı da olsa.”

 

كام كارا شهريارا خسروا شاهنشها

اى جهان داور شه كردون جناب روزكار

 Kâm-kârâ şehriyârâ Husrevâ Şâhenşahâ

Ey Cihan-dâver şeh-i gerdûn cenâb-ı rûzgâr

 “Ey muradına hüküm süren padişah ey şehriyar, ey şefkatli hükümdar, ey şahlar şahı, ey dünyanın felek çapında sultanı, ey cihana sahip olan.”

 

دركهكده بر دلم نانى بكا چوق كورديلر

اويديلر اولشديلر بر قچ كﻻب روزكار

 Dergehinde bir dilim nânı bana çok gördüler

Uydular ulaşdılar birkaç kilâb-ı  rûzgâr

 “Dünyanın birkaç köpeği uydular ulaştılar. Dergahında bir dilim ekmeği bana çok gördüler.”

 

دشمن ارباب دل بر نيجه خر طبع ولئيم

كيم ستمده هر برى ناﺌب مناب روزكار

 Düşmen-i erbâb-ı dil bir nice har-tâb-ı le’im

Kim sitemde her biri Nâ’ib menâb-ı rûzgâr

 “Bunlar gönül ehlinin düşmanları, alçak ve eşek tabiatlı zulümden her biri dünyanın yerini tutacak derecede zalim kişilerdir.”

 

 اقتضا ايتدى براز ياوه آنكچون نيليم

يوخسه دآﺌم بويله در بكا خطاب روزكار

  İktiza etdi birâz yâve anunçin neyleyim

Yohsa dâ’im böyledir bana hıtâb-ı rûzgâr

 “Biraz saçma sapan; söz gerekti. Onun için söyledim ne yapayım. Yoksa hadişatın bana daima hitab’ı şöyledir.”

 

عرفى روم انورى عصر و خاقانى عهر

فيضئ معجزدم وحى اكتساب روزكار

 Urfî-i rûm enverî asr u Hâkânî-i ahd

Feyzî-i mu’ciz-dem-i vahy iktisâb-ı rûzgâr

 “Rum ülkesinin urfisi, asrın çok parlaklığı, zamanın Hakanisi dünyanın vahye mazhar olmuş muciz nefesli feyzisi.”

 

خسرو او رنك نظمم كه زمانمده بنم

نقد و جنس معرفتله بهره ياب روزكار

 Husrev-i evreng-i nazmım kim zamânımda benim

Nakd u cins-i ma’rifetle behre yâb-ı rûzgâr

 “Ben tertip eden şahın padişahıyım, zamanında mağfiret envanının sikkesine adını yazdırarak dünyada kâm almış insan benim.”

 

صورتا فرمان ده معمورۀ ملك سخن

علم معناده بر خانه خراب روزكار

 Sûretâ fermân dih-i ma’mûre-i mülk-i suhen

Âlem-i ma’nâda bir hâne-harâb-ı rûzgâr

 “Zahiren şiir mülkü memuriyesinin nüfusla padişahı anlam dünyasında ise hadisat tarafından evi, barkı yıkılmış bir insanım.”

 

بكر فكرم شهر بانوى شبستان خيال

طبع شوخم غمزۀ حاضر جواب روزكار

 Bikr-i fikrim şehr- bânû-yı şebistân-ı hayâl

Tab’ı şûhum gamze-i hâzır cevâb-ı rûzgâr

 “Düşüncemin bakiresi. Hayal yatak odasının hatunu; güzel şairliğim ise hadisatına hazır cevap bir yan bakıştır.”

 

وجهى وار دينسه سواد خطده بكر فكرمه

شاهد مه طلعت مشكين نقاب روزكار

 Vechî-vâr dense sevâd-ı hatda bikr-i fikrime

Şâhid-i meh-tal’at-i müşgîn-nîkâb-ı rûzgâr

 

ايردى سوز پايانه اى نفعى بو دعوى نيجه بر

ﻻفى قو شمدنكرو اى بحجاب روزكار

 Erdi söz pâyâne ey Nef’i bu da’vâ nice bir

Lâf-ı ko imden geri ey bî- hîcâb-ı rûzgâr

 “Ey Nef’i bu dava nice bir payane söz ederdi. Ey dünyanın hicabsiz ko lafını imden geri”

 

باشله صدقيله دعاى دولت و اقبالنه

جان ايله آصين دييه تا شيخ و شاب روزكار

 Başla sıdk ile du’âyı devlet ü ikbâline

Cân ile âmîn diye tâ şeyh u şâb-ı rûzgâr

 “Doğruluk ile devlet ve ikbaline mutluluğuna şansına duayla başla. Dünyanın şabı ve şeyhi kadar beden ile amin diye.”

  

ايده تاكيم نقره خنك چرخله جوﻻنكرى

خوسرو سيارۀ زرينى ركابى روزكار

Ede tâ kim nukre-hınk-i çarhile cevlân-geri

Husrev-i sayyâre-i zerrîn-rikâb-ı rûzgâr

 “Felek ile hınk i nukrenin dolaşma yeri kadar ede ki dünyanın huzuru altında dolaşan kişi Husrev’dir.”

 

سايۀ عدلى اوله پاينده فرقى عالمه

تا طوره بر پابو چتر بيطنابى روزكار

Sâye-i adli ola pâyende fark-ı âleme

Tâ dura ber-pâ bu çetr-i bî-tınâb-ı rûzgâr

 “Adaletin gölgesinde evrenin farklı kalıcısı ola. Dünyanın ipsiz çadırının gölgeliği bu ayak altına kadar dura.”

 

علمى معمور و آباد ايلدكچه عدل ايله

اوله حقنده دعاى مستجابى روزكار

Âlemi ma’mur u âbâd eyledikçe adl ile

Ola hakkında du’âyı müstecâb-ı rûzgâr

 “Adalet ile dünyayı memur ve ebedler eyledikçe dünyanın mustecabi duayla hakkında ola.”

 

اوله صحتله سرىر سلطنتده حشره دك

مستدام عمر و دولت كاميابى روزكار

Ola sıhhatle serîr-i saltanatda haşre dek

Müstedâm-ı ömr-ü devlet kam-yâb-ı rûzgâr

 “Kıyamet gününe kadar saltanatın tahtına sağlıklı ola. Dünyanın damak tadı devlet ve ömrün devamıdır.”